Korkup yardım istediğiniz ancak sesinizi duyuramadığınız olmuştur. Bunun adı halk arasında karabasan. Ancak tıp dilinde uyku felci adını alır. Karabasan sizi korkutabilir, özellikle hareket edememe durumunuz etrafınızda olmayan şeyler görüp duymakla birleşince durum daha da korkutucu olabilir. Karabasan ziyaretinize sadece bir kez de gelebilir, sık sık da. Hatta bir gecede birkaç kez karşılaşıldığı da olmuştur. Korkmayın, uyku felci tehlikeli bir sağlık sorunu değil.
Uyku felci ciddi bir sorunun habercisi mi?
Biraz önce de bahsettiğimiz gibi uyku felci yüzyıllardır birçok değişik şekilde açıklanmaya çalışıldı. Genellikle de biz de olduğu gibi şeytanla ilişkilendirildi. Karabasan görünmez gece iblisi olarak tanınır. Üstelik bu inanış sadece bize özgü de değil. Shakespeare’in Romeo ve Juliet’inde de böyle bir yaratıktan bahsedilir. Yani tarih boyunca hemen her kültürde gölgeler içindeki iblisin geceleri çaresiz insanları korkutmak için çıkıp geldiğine dair inanışlar var. İnsanlar korku ve dehşetle uyku felcine uzun soluklu efsanevi bir açıklama bulabilmişler. Ancak uyku konusuna yıllarını vermiş araştırmacılar çoğu durumda uyku felcinin vücudunuzun uyku safhalarını olması gerektiği gibi atlatamadığından dolayı ortaya çıktığına inanıyor. Nadir olarak da uyku felcine neden olan başka psikolojik bozukluklar var.
Uyku felci nedir?
Uyku felci bilinçli bir şekilde durup, her şeyin farkında olup hareket edememe durumu. Kişi uyku ile uyanıklık arasındaki evreleri düzenli bir şekilde atlayamazsa ortaya çıkıyor. Bu geçiş sırasında birkaç saniye ya da birkaç dakika hareket edemeyebilir ve konuşamayabilirsiniz. Kimileri üzerlerinde baskı hissedip şoka da girebiliyor. Uyku felci narkolepsi gibi başka uyku bozukluklarına eşlik edebiliyor. Narkolepsi beyinin uykuyu kontrol eden kısımlarındaki bir sorundan ötürü aşırı derecede uyuma arzusu.
Uyku felci ne zaman olur?
Uyku felci genellikle %50 oranında görünür. Uykuya daldığınızda oluşuyorsa hipnagojik uyku felci adını alıyor. Uyanık olduğunuz sırada oluyorsa hipnopompik uyku felci adını alıyor.
Uykuya daldığınızda vücudunuz yavaşça gevşer. Farkındalığınız düşer, değişimleri fark etmezsiniz. Ancak uykuya dalarken farkındalığınız düşmez, değişiklikleri hissetmeye devam ederseniz hareket edemediğinizi ve konuşamadığınıza fark ederseniz.
Uykunuz sırasında vücudunuz uyku safhaları arasında (REM ve NREM) değişim yapar. REM ve NREM arasındaki bir döngü ortalama 90 dakika sürer. NREM uyku öncelikli görülür ve uykunun %75’ini kapsar. NREM uyku sırasında vücudunuz gevşer. NREM’in sonunda uykunuz REM safhasına geçer. Gözleriniz hareket etmeye başlar ve rüya görmeye başlarsınız, ancak vücudunuzun geri kalan kısmı gevşemiş şekilde kalır. REM uyku sırasında kaslarınız kapalıdır. REM uyku bitmeden farkındalığınız geri gelirse hareket edemediğinizi ve konuşamadığınızı fark edersiniz.
Kimler uyku felci geçirir?
Her 10 kişiden 4’ü uyku felci geçiriyor. Bu durum öncelikle ergenlik yıllarında keşfedilen yaygın bir durum. Ama her yaştan kadın ve erkek uyku felci geçirebilir. Uyku felci aileden gelebilir.
Uyku felci nasıl anlaşılır?
Uykunuz sırasında ya da uyanıkken kendinizi hareket edemez ya da konuşamaz bir halde buluyorsanız sizde uyku felci var demektir. Bu durumun genellikle bir tedavisi yok. Ancak doktora görünmeniz gereken bazı durumlar olabilir:
• Belirtilerinizden endişeleniyorsanız
• Belirtileriniz gün içinde çok yorgun hissetmenize neden oluyorsa
• Belirtiler yüzünden bütün gece uyuyamıyorsanız
Bu durumda doktorunuz sizden bazı şeyler isteyecektir.
• Belirtilerinizi ayrıntılı bir şekilde anlatıp, uyku günlüğü tutmanızı isteyebilir.
• Daha ileri düzeyde değerlendirme için sizi bir uyku uzmanına yönlendirebilir.
• Başka bir uyku bozukluğunuz olmadığını anlamak için gece ve gündüz uyku çalışmaları yapabilir.
Artık durumun karabasan basmasından farklı bir şey olduğunu biliyorsunuz. Bu sorunun adı uyku felci ve sağlığınıza herhangi bir zararı yok. Bazı durumlarda tehlikeli olabiliyor. Önemli olan gerektiğinde doktorunuza danışmanız.
|