zeinarda

Yazıldığı tarihten günümüze kadar sevgi ve heyecan hâlesi şeklinde ruhları kuşatan Mevlidin müellifi bulunan Süleyman Çelebi'nin doğduğu tarihi kesin olarak bilememekteyiz. Nerede dünyaya geldiği, efrâdı ailesi, tahsili, Mevlid'ten başka eserinin olup olmadığı, imamlık tan başka bir vazifede bulunup bulunmadığı hakkında ciddi bir bilgi mevcut değildir.


Mevlid'i tamamladığı zaman kaç yaşında bulunduğu bile eserindeki bazı mısralardan hareketle çıkarılan tahmini hesaplara dayanmaktadır.


Doğru olarak bildiğimiz tek tarih, "Vesiletü'n-Necât" adını verdiği Mevlid'in 812 (M. 1409) da Bursa'da tamamlanmış olduğu ve bir de Ulu camide imamlık yaptığıdır. "Ebced hesabı" ile vefatına tarih düşürüldüğü söylenen "râhati ervâh" terkibinin kimin tarafından ve hangi tarihte söylendiği kesin olarak bilinememektedir. Bu terkibin çözülmesi ile ortaya çıkan 825 (M. 1422) tarihi, tahminî hesabın tekrarı mahiyetindedir.



Mevlid manzumesinin yazılmasına âmil olan hadiseye gelince,

Süleyman Çelebi'nin Ulu camide imam bulunduğu sırada, kürsiye çıkan İranlı ve şiî mezhebine mensup bir vâiz, "Bakara" suresinin 285. âyetinde, mü'minlerin ikrârı olarak nakl olunan "Allah'ın peygamberlerinden hiç birini diğerlerinin arasından ayırmayız (hepsine inanırız)" meâlindeki âyeti kerimesini izaha çalışırken, Peygamberimiz Hz. Mu-hammed'i İsâ aleyhisselâmdan üstün tutmadığını söylemiş. Halbuki aynı sûrenin 253. âyetinin "O peygamberler (yok mu?) biz onların kimine kiminden üstün meziyetler verdik. Allah, onlardan biri ile söyleşmiş, birini de birçok derecelerle yükseltmiştir" sarih beyanında, enbiya arasında fark ve fazilet bulunduğu açıkça görülmekte olmasına rağmen, yapılan bu yersiz konuşma, cemaat arasında infiâl ve itirazlara yol açmıştır.


Naslara aykırı olarak kendisinin vazifeli bulunduğu camide yapılan bu konuşma, Süleyman Çelebiyi ziyadesiyle üzmüş ve gayreti diniyyesini harekete geçirmiştir. Meselenin mahiyetini ilmî esaslara muvafık ve ehl-i sünnet mezhebine uygun bir biçimde açıklayan Süleyman Çelebi şom ağızlı konuşmacıya lâyık olduğu cevabı vermiş ve Peygamberimiz Hz. Muhammed'in diğer peygamberlerden olan üstünlüğünü şu beyitler ile dile getirmiştir:


Olmayıp İsâ göğe bulduğu yol Ümmetinden olmak için idi ol Çok temenni kıldılar Hak'tan bular Tâ Muhammed ümmetinden olalar Gerçi kim bunlar dahi mürsel durur Lik Ahmed efdal u ekmel durur Zira ol efdallığa lâyık durur Anı öyle bilmeyen ahmak durur



Kaleme alındığı tarihten günümüze kadar büyük bir iltifata mazhar olan, ellerde dolaşan ve dillerde terennüm edilen "Vesiletü'n-Necât", Arab dilinin grameri ile ilgili eserlerde "Mimli masdar" adı verilen ve "doğum zamanı, doğum yeri, doğmak" mânâlarında kullanılan "mevlid", halk arasındaki teâmül dikkate alındığı zaman, "Hz. Muhammedin doğum zamanı" mânâsında kullanılmaktadır.

Süleyman Çelebi; kaleme aldığı bu manzumede, edebî kabiliyetini ortaya koymaktan ziyade, İslâmî esaslara bağlılığını, ehli sünnet ve cemaat mezhebine uygun bir biçimde dile getirmekte; şâirâne tasvirler ile âlimâne tabirleri âriflere yakışır tarzda sıralamakta ve şu beyitleri terennüm etmektedir:


Ger Muhammed olmayaydı ayan
Olmayiserdi zeminü âsümân
Andan oldu her nihân ü âşikâr
Arş ü ferş ü yer ü gök her ne ki var
Ger Muhammed olmayaydı ey yâr
Olmaz idi ây ü gün leyl ü nehâr

Vesiletü'n-Necât'ın tamamı 732 beyitten meydana gelmiş olup "mesnevî" tarzında yazılmış bulunmaktadır.